Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi w Kozienicach nosi imię Urszuli Kochanowskiej. Imię to zostało nadane szkole w 1918 roku decyzją rady pedagogicznej czteroklasowej szkoły żeńskiej, powstałej jeszcze w czasach niewoli, w 1917 roku. Szkoła ta, pierwotnie mieściła się w wynajmowanym od p. D. Lewiego budynku przy ulicy Radomskiej.
Kiedy w 1927 roku wybudowano powszechną szkołę żeńską, otrzymała ona także imię Urszuli Kochanowskiej, ponieważ nowa szkoła miała być kontynuatorką tradycji oświatowych w Kozienicach.
Dlaczego na patrona szkoły wybrano córkę wybitnego renesansowego poety Jana Kochanowskiego?
Majątek Kochanowskich położony był w Czarnolesie, niedaleko Kozienic. Tam właśnie urodziło się niezwykle uzdolnione dziecko.
Dziewczynka, której dano na imię Urszula, miała kontynuować tradycje poetyckie rodu. Od najwcześniejszych lat wykazywała duże zdolności literackie, jak ujmował to Jan z Czarnolasu:
„Tęś nadzieję już po sobie okazywała,
Nowe piosnki wciąż tworząc”
oraz mądrość, którą ojciec nazwał „rannym rozumem”.
Po przedwczesnej śmierci dziecka, wyrazem rozpaczy ojca-poety było stworzenie 19 trenów, które poprzedza wzruszające epitafium :
„Orszuli Kochanowskiej.
Wdzięcznej, ucieszonej, niepospolitej dziecinie, która cnót
wszytkich i dzielności panieńskich początki wielkie pokazawszy,
nagle, nieodpowiednie, w niedoszłym wieku swoim,
z wielkim a nieznośnym rodziców swych żalem zgasła-
Jan Kochanowski, niefortunny ojciec, swojej najmilszej
dziewce z łzami napisał. Nie masz Cię, Urszulo moja!”
Treny są źródłem wiadomości o patronce naszej szkoły. Wynika z nich, że Urszula była pełna zalet. Nie tyko uzdolniona i mądra, ale skromna, pracowita, dobrze wychowana. Tym samym stała się symbolem wzorowej uczennicy, wychowanki i dziecka, odzwierciedleniem marzeń nauczycieli i rodziców o efektach działań wychowawczych.
Postać Urszuli z Czarnolasu fascynowała innych twórców kultury. Stała się ona bohaterką wielu dzieł literackich, malarskich i rzeźbiarskich, m. in.: powieści J. Porazińskiej „Kto mi dał skrzydła”, wiersza B. Leśmiana „Urszula Kochanowska”, obrazów: J. Matejki „Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki”, M. Buttowt-Andrzejczakowiczówny „Śmierć Urszulki”, K. Millera „Odwiedziny w Czarnolesie” oraz ilustracji Z. Stryjeńskiej do „Trenów” wydanych we Lwowie w 1930 r.
Tekst opracowały: W. Sitkowska, M. Baczyńska-Kordas